Bandio ysgolion

13 Rhagfyr 2013 Erthygl gan Sian Hughes, Gwasanaeth Ymchwil Cynulliad Cenedlaethol Cymru [caption id="attachment_775" align="alignright" width="300"] Llun: o Geograph gan David Hawgood. Dan drwydded Creative Commons.[/caption] Cyhoeddwyd y drydedd gyfres o ddata blynyddol ar gyfer ysgolion uwchradd ar 12 Rhagfyr 2013. Yn 2011, ymrwymodd cynllun gweithredu ugain pwynt y Gweinidog Plant, Addysg a Dysgu Gydol Oes ar y pryd Lywodraeth Cymru i gyhoeddi data bandio ysgolion er mwyn gwella safonau ysgolion yn dilyn cyhoeddi canlyniadau PISA yn 2009. Beth yw bandio? Mae bandio yn defnyddio perfformiad cymharol ysgolion i grwpio ysgolion i un o bump o fandiau. Mae Ysgolion Band 1 yn ysgolion y mae eu data yn dangos perfformiad cyffredinol dda a chynnydd yn y mesurau’n gyffredinol. Ysgolion y mae eu perfformiad a’u cynnydd yn wan o’u cymharu ag ysgolion eraill yw Ysgolion Band 5. Mae bandio yn grwpio ysgolion yn ôl amrywiaeth o ffactorau. Y bwriad yw bod y data’n cael ei ddefnyddio i lywio’r gwaith o gynllunio, i dargedu cefnogaeth ac i herio o ran perfformiad. Ei fwriad yw nodi cryfderau, gwendidau ac arferion gorau ac i gefnogi unrhyw ymyrraeth. Ni ellir defnyddio’r model bandio i fonitro newid dros gyfnod o amser, oherwydd ni wyddys a yw newid ym mand ysgol wedi digwydd oherwydd newidiadau ym mherfformiad yr ysgol honno ei hun, neu oherwydd bod ysgolion eraill wedi symud i fyny neu i lawr y bandiau. Yn 2012/13 a 2013/14, cafodd pob ysgol ym Mand 4 a Band 5 gymorth ariannol ychwanegol o £10,000 yr un. Sut mae’n gweithio? Mae’r Bandiau yn seiliedig ar ddata perfformiad pobl ifanc 15 i 16 mlwydd oed:

• Y trothwy lefel 2 gan gynnwys Saesneg/Cymraeg a Mathemateg;
• Caiff cyfartaledd cyfanswm y pwyntiau a ddyrannwyd fesul disgybl ar gyfer TGAU neu gymhwyster cyfatebol, a phwyntiau ar gyfer cyfanswm y dysgu sy’n cyfateb i 8 TGAU eu cyfrif (y sgôr pwyntiau wedi’i chapio);
• Presenoldeb; a
• Sgôr pwyntiau cyfartalog ar gyfer Saesneg/Cymraeg a Mathemateg.

Caiff sgôr ysgol ei haddasu i ystyried canran y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Nid yw’r fethodoleg hon wedi newid ers i ddata bandio ysgolion gael eu cyhoeddi gyntaf, ond caiff y mesurau eu hadolygu ar ôl iddynt gael eu cyhoeddi yn 2013. Pryderon ynglŷn â bandio O’r dechrau, mae llawer o undebau athrawon wedi mynegi pryderon, ac maent yn honni:

• Bod bandio yn dod â’r ‘tablau cynghrair’ yn ôl;
• Hyd yn oed os oes gwelliannau ym mhob ysgol, byddai niferoedd tebyg o ysgolion yn cael eu gosod ym Mand 4 a Band 5 – nid yw’r system yn caniatáu i fand 4 a 5 fod yn wag;
• Ceir ‘yr effaith io-io’, lle bydd ysgolion ym mand 1 yn y rownd data cyntaf yn syrthio i fand 4 neu fand 5;
• Mae anghysondeb rhwng lefelau bandio ysgolion a gwybodaeth sy’n dod yn sgîl arolygon Estyn, gyda rhai ysgolion yn cael eu barnu’n ardderchog mewn rhai agweddau ar eu gwaith gan Estyn ond maent yn parhau i gael eu gosod mewn band isel;
• Mae'r system fandio ysgolion wedi tanio cystadleuaeth yn hytrach na chydweithio
• Canfu pôl piniwn diweddar a drefnwyd gan TES Cymru bod 62.2% o athrawon a 75.4% o benaethiaid wedi dweud nad ydynt o’r farn bod cyflwyno system bandio wedi cynorthwyo i wella safonau ysgolion.

Ymateb Llywodraeth Cymru Fodd bynnag, mae Llywodraeth Cymru:

• Wedi pwysleisio erioed nad ‘tablau cynghrair’ yw data bandio ysgolion, ac nad yw ychwaith yn fater o enwi a chywilyddio ysgolion, ond dywed bod y data yn sefydlu blaenoriaethau ar gyfer cynnig cymorth gwahaniaethol ac yn nodi arferion gorau;
• Yn dweud bod y model bandio yn fodel cymharol, sy’n cyfeirio at beth yw’r norm, yn ystyried cyd-destun ysgolion, ac yn herio ysgolion hyd yn oed pan fydd eu perfformiad craidd yn dda.
• Yn dweud bod oddeutu tri chwarter yr ysgolion (168) wedi aros yn yr un band neu wedi symud un band i fyny / i lawr rhwng 2011 a 2012; mae’n dweud hefyd bod modd egluro’r holl newidiadau yn sgîl newidiadau mewn perfformiad, a bod ysgolion sy’n newid o nifer o fandiau â newidiadau nodedig o ran eu perfformiad;
• Yn dweud bod arolygon Estyn yn annibynnol a’u bod yn cynnwys ystod o ystyriaethau llawer ehangach, ac mae’n rhesymol disgwyl y bydd bandio a chanlyniadau arolygon yn gyffredinol yn dangos tueddiadau tebyg, ond ni fyddant yn gydnaws â’i gilydd.
• Yn dweud bod cynnydd yn y dysgwyr sy’n cyrraedd trothwy Lefel 2, gan gynnwys pasio ar radd C, neu’n uwch, yn y pynciau Saesneg, Cymraeg iaith gyntaf a Mathemateg yn yr arholiadau TGAU o bum pwynt canran yn fras yn yr ysgolion Band 4 a Band 5 rhwng 2011 a 2012.

Fodd bynnag, yn yr un cyfnod, bu lleihad yn nifer y dysgwyr sy’n cyrraedd y trothwy Lefel 2 o dri phwynt canran yn fras yn yr ysgolion Band 1. Ble y gellir gweld y data? Gellir gweld y data ar gyfer 2013 (ochr yn ochr â data ar gyfer blynyddoedd cynharach) ar wefan Llywodraeth Cymru. Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn cyhoeddi gwefan Fy Ysgol Leol sydd hefyd yn cynnwys data ar niferoedd a nodweddion disgyblion, perfformiad ysgolion, presenoldeb, staffio a chyllid. Hefyd caiff ysgolion eu meincnodi yn erbyn ysgolion sydd â niferoedd tebyg o blant sy’n cael prydau ysgol am ddim, a chânt eu cymharu ag ysgolion yn yr un ‘teuluoedd’. O ran ysgolion cynradd, mae Llywodraeth Cymru wedi dweud nad yw wedi cael data digon cadarn i’w defnyddio ar gyfer cyfrif bandiau. Felly ni fydd yn bandio ysgolion cynradd tan 2014, a bydd y dasg honno’n seiliedig ar y profion darllen a llythrennedd newydd. Fodd bynnag, mae cyfres o ddata perfformiad ysgolion cynradd ar y wefan ‘Fy Ysgol Leol’.