- Hoffai traean o'r bobl sy'n gweithio ar gontractau dim oriau weithio mwy o oriau, o gymharu ag 13% o bobl eraill mewn gwaith;
- Caiff 40% o'r rheini a gyflogir ar gontractau dim oriau eu cyflogi yn y diwydiannau bwyd a llety neu iechyd a gofal cymdeithasol;
- Mae traean o'r rheini a gyflogir ar gontractau dim oriau rhwng 16 a 24 oed; ac
- Mae menywod yn fwy tebygol o gael eu cyflogi ar gontract dim oriau na dynion, ac maent yn 55% o'r rheini a gyflogir ar gontractau dim oriau.
Contractau dim oriau – beth sy'n digwydd yng Nghymru?
Cyhoeddwyd 17/03/2015   |   Diweddarwyd Ddiwethaf 27/05/2021   |   Amser darllen munudau
17 Mawrth 2015
Erthygl gan Gareth Thomas, Gwasanaeth Ymchwil Cynulliad Cenedlaethol Cymru
[caption id="attachment_2577" align="alignleft" width="298"] Llun gan David Millett, Y Gwasanaeth Ymchwil[/caption]
Mae contractau dim oriau wedi cael llawer iawn o sylw yn y cyfryngau a chan wleidyddion yn ystod y misoedd a'r blynyddoedd diwethaf. Am y tro cyntaf, mae'r Swyddfa Ystadegau Gwladol wedi cyhoeddi ystadegau sy'n dangos faint o bobl a gyflogir ar gontractau dim oriau yng Nghymru – rhwng mis Hydref a mis Rhagfyr amcangyfrifir fod hyn yn 35,000, neu'n 2.5% o'r gweithlu. Felly, beth rydym yn ei wybod am gontractau dim oriau yng Nghymru, a beth arall y gall y data ei ddweud wrthym?
Beth yw contract dim oriau, a pham eu bod mor ddadleuol?
Mae contract dim oriau yn gontract lle nad yw person dan gontract i weithio nifer benodol o oriau, a chaiff ei dalu am nifer yr oriau mae'n eu gweithio mewn gwirionedd.
Mae nifer y bobl sy'n nodi eu bod wedi'u cyflogi ar gontract dim oriau bron â bod wedi cynyddu bedair gwaith ledled y DU ers dirwasgiad 2008. Fodd bynnag, mae'r rhan fwyaf o'r cynnydd hwn wedi bod dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf a chred y Swyddfa Ystadegau Gwladol y gall hyn fod yn rhannol oherwydd bod mwy o bobl yn dod i wybod eu bod yn cael eu cyflogi ar gontractau dim oriau. Amcangyfrifon yw’r ffigurau, wedi’u seilio ar arolwg sampl. Maent yn dibynnu ar bobl i roi gwybod eu bod yn cael eu cyflogi ar gontract dim oriau, felly mae peth ansicrwydd ynghylch y ffigurau hyn.
Mae sefydliadau cyflogwyr fel Sefydliad y Cyfarwyddwyr yn fwy cefnogol o gontractau dim oriau, ac yn dadlau bod yr hyblygrwydd gwell a ddarperir yn cyfrannu at farchnad lafur hyblyg sydd o fudd i'r DU. Mae'r Sefydliad hefyd yn nodi bod contractau dim oriau wedi arwain at gynnydd llai mewn diweithdra yn ystod y dirywiad economaidd na fyddai wedi digwydd fel arall.
Fodd bynnag, nid yw undebau llafur yn cefnogi'r defnydd o gontractau dim oriau. Mae Cyngres yr Undebau Llafur (TUC) wedi nodi bod contractau dim oriau yn golygu nad oes gan bobl warant o waith o un diwrnod i'r llall, ac y gellir eu defnyddio i leihau telerau, amodau a chostau ni waeth beth yw'r effaith ar wasanaethau a'r gweithlu. Mae Llywodraeth y DU hefyd yn cymryd camau i atal y defnydd o 'gymalau cyfyngol' mewn contractau dim oriau, yr amcangyfrifir ei fod yn tua 9% o bobl sy'n cael eu cyflogi ar gontractau dim oriau yn ôl y Sefydliad Siartredig ar gyfer Datblygiad Personol.
Sut y mae ffigurau Cymru yn cymharu â gweddill y DU?
Mae'r bobl a gyflogir ar gontractau dim oriau yng Nghymru yn cynrychioli 5% o gyfanswm y DU o 697,000. Fodd bynnag, mae'r 2.5% o weithlu Cymru a gyflogir ar gontractau dim oriau y trydydd mwyaf o ranbarthau Lloegr a'r gwledydd datblygedig, ar ôl de-orllewin Lloegr a chanolbarth Lloegr. Llundain sydd â'r ganran isaf o'i weithlu a gyflogir ar gontractau dim oriau.
Beth mae'r ffigurau yn ei ddweud wrthym am bobl a gyflogir ar gontractau dim oriau?
Ychydig iawn o safbwynt Cymru, gan mai dim ond ffigurau pennawd o dan lefel y DU a gyhoeddir gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol. Fodd bynnag, ledled y DU mae'r ffigurau rhwng mis Hydref a mis Rhagfyr 2014 yn dangos bod contractau dim oriau yn cael effaith ar grwpiau o bobl mewn ffyrdd gwahanol: